‘Laat je testen, laat je behandelen.’ Dat zei Joep Lange, hiv-behandelaar van het eerste uur in ons land, op het 17e Nationale Congres Soa*Hiv*Aids. Circa 500 professionals kwamen maandag 2 december in de Beurs van Berlage in Amsterdam bijeen om de huidige stand van zaken te bespreken. Tot 1996 was hiv zo’n beetje je doodvonnis. Als je geen klachten had, kon je je maar beter niet laten testen, want een remedie was er niet en slecht nieuws zou je naar beneden kunnen sleuren. Dat adviseerden artsen vaak, maar nu niet meer. Anno 2013 gaat het goed met circa 94 procent van de mensen in ons land die hiv-remmers gebruiken: het virus is ondetecteerbaar, ze kunnen net zo oud worden als anderen en bovenal: gezond oud worden. Het horrorscenario van handenvol pillen slikken op onmogelijke tijden met zware bijwerkingen is ook verleden tijd. Tegenwoordig volstaat vaak één pil per dag, en een pil voor eens per maand – of nog langer – is in de maak.
Geen enkele reden meer om je niet te laten testen en je niet te laten behandelen, vinden de professionals vrijwel unaniem. Als je dat zelf wil, natuurlijk. Maar ze zijn het onderling niet eens wanneer de behandeling moet starten. In ieder geval als de weerstand onder een bepaald niveau is gedaald (<500 T-cellen), maar veel medici vinden behandeling nog niet nodig als dat aantal tussen de 500 en pakweg 700 ligt. Lange: ‘Ik vind het schandalig als de dokter een patiënt niet meteen behandelt maar het verschuift naar de toekomst’. Hoe later je begint met remmers, hoe meer het virus zich kan uitbreiden, hoe meer de afweer daalt en allerlei infecties kunnen toeslaan. Daarnaast kunnen patiënten die hiv-remmers gebruiken het virus vrijwel niet meer overdragen. ‘Al blijft safe seks belangrijk’, aldus Lange. ‘Dat is moeilijk vol te houden, dus discussie daarover moeten we blijven voeren.’ Op dit moment lopen er zo’n 7.000 mensen rond met hiv, die dat niet weten, omdat ze (nog) geen klachten hebben. Hoe ‘tackel je die 7.000′? Hoe krijg je het voor mekaar dat ook zij – en anderen - zich laten testen? Waarom doen ze dat niet en waarom is die groep zo moeilijk bereikbaar?
Ieder jaar verschijnt er een rapport over de stand van zaken onder homo’s en msm (mannen die seks hebben met mannen), maar deskundigen weten er vaak geen raad mee, of doen er weinig mee. ‘Anticiperen op dit soort onderzoeken is niet erg sterk’, reageerde dr. Janhuib Blans. Hij leidde de workshop ‘Hoe krijgen we iedereen aan de test?’ Met verve: hij wist van aanpakken, maar ondervond nogal wat weerstand. Een veelgehoorde kreet was: ‘ Ik ben nou eenmaal een … (dan volgde een functie in een bepaald vakgebied), dus ik kan daar niet over oordelen…’ Is zo’n congres er nou juist niet voor om over je eigen schaduw heen te stappen en aan te schurken bij (meningen van) collega’s uit andere vakgebieden? ‘De onderzoeken zijn niet representatief’, vond Gerjo Kok van de Universiteit Maastricht. ‘Die zijn alleen representatief voor diegenen die de vragen beantwoorden.’ En daar zitten die 7.000 zeker niet bij, dacht ik. Waarom niet? Angst was een veelgehoorde reden. ‘Maar hoe nemen we die angst weg?’ was de vraag. ‘Hoe verlagen we de drempel om je te laten testen?’
Checkpoint was een plek waar je heen kon om je snel en anoniem te laten testen, maar die is opgedoekt. Schorer ging failliet en COC Nederland schittert al jaren door afwezigheid. De GGD ‘zou de volle verantwoordelijkheid moeten nemen’, zo klonk het vanuit de zaal, maar laat ook steken vallen. Zo kon een man met een druiper er naar eigen zeggen pas na vijf dagen voor behandeling terecht en staan vrijwilligers die het land in gaan om ter plekke te testen, met hun handen in het haar, wanneer ze ergens komen waar geen GGD is om (door) te testen. Op internet zijn legio zelftesten te vinden, maar zijn die onderzocht, zijn die betrouwbaar? Antwoorden bleven vaag. Blans: ‘Ik zie steeds dat we achter zaken aanhobbelen. Ik zie weinig regie. Wie neemt het voortouw?’ Hamvraag: wie haalt de angst weg? In homoland is hiv zo zoetjes aan een stigma: onbespreekbaar, op zijn zachtst gezegd ‘geen issue meer’. Maar wie vertelt – bijvoorbeeld die 7.000 mensen – dan dat testen en behandeling zoveel winst oplevert! Zelfs economisch. Lange: ‘behandelen is duur, maar niet behandelen nog veel duurder.’ Hij doelde op ziektes – en de kosten die ze met zich meedragen – die kunnen toeslaan als je immuunsysteem naar de knoppen gaat. De workshops die ik bijwoonde, leverden geen echte antwoorden op en het werd niet duidelijk wie het voortouw neemt.
Goed dan. Bij deze (in alle bescheidenheid): Als je het onveilig hebt gedaan en je voelt je een week of wat daarna grieperig: ga naar de GGD. Die is ervoor. Die weten wat ze moeten doen. Dan weet jij waar je aan toe bent, hoef je niet langer als angsthaas rond te lopen en kan je gelijk ‘aan de pil’, als dat nodig is. Meestal is dat er maar eentje per dag, met weinig tot geen bijwerkingen, máár: je bent af van ziekteperikelen en angsten en je kan met opgeheven hoofd naar de toekomst kijken. Dát is waar de professionals op het congres het wel zo’n beetje over eens waren. Zoals Lange concludeerde: ‘Laat je testen, laat je behandelen.’
Lees ook:Vaker testen en direct behandelen van hiv ook buiten Amsterdam
Lees ook:Europese testweek: ‘Talk HIV. Test HIV’
Lees ook:Vroeg behandelen verbetert gezondheid hiv-patiënt
Lees ook:Online advies over hiv-testen
Lees ook:Aantal nieuwe hiv-infecties in Swaziland gehalveerd na verdubbeling hiv-behandeling