Woendag las Gloria Wekker haar Mosse Lezing: ‘Van Homo Nostalgie tot Betere Tijden’. Volgens de aankondiging zou de hoogleraar antropologie en genderstudies een reis maken ‘langs relevante pleisterplaatsen in de Nederlandse multiculturele samenleving, om een beeld te krijgen van de wijzen waarop homoseksualiteit en post-kolonialiteit zich in deze geprangde tijden tot elkaar verhouden.’ Dat beloofde vuurwerk. Vorig jaar was ik verguld van de lezing van Gerrit Komrij, maar dit keer bleef ik zitten met een bijsmaak. Wekker gaf wel erg háár kijk op die pleisterplaatsen. Dat mag, maar geeft geen objectief beeld van homo versus multiculti anno 2009.
‘Het ontstaan van de moderne westerse psyche viel samen met het begin van de Europese koloniale expansie’, aldus Wekker. De titel suggereert de hang naar een vervlogen ideaalbeeld van ons land: tolerant, vrij, wit en onproblematisch. ‘De blanke voelt zich superieur en de westerse homo/lesbo dominant tegenover andere culturen. Uit de kast komen, erover praten: dát is de ‘juiste’ manier.’ De laatste zes decennia kwamen grote groepen buitenlanders hierheen. ‘Alles ging goed, tot de moslims kwamen; veel witte homo’s en lesbo’s denken in dat ‘wij-zij’ patroon. Homo’s zijn de lakmoesproef voor de moderne tijd geworden. Ga je niet mee met onze denkwijze, dan ‘hoor je bij hen, ben je traditioneel en achterbaks’.’ Surinamers hebben matties: gabbers, die met een seksgenoot vrijen, maar getrouwd zijn en kinderen hebben. ‘Daarover praten ze niet: ze doen’: volgens Wekker zijn matties typisch Surinaams. Op cruising plekken is het vergeven van getrouwde witte hetero’s, die doen, maar er niet over praten: zó anders is dat dus niet.
Blanken hebben volgens Wekker ‘geen begrip voor andere manieren van homoseksualiteit beleven. Nederlanders praten teveel, voelen zich superieur en iedereen die niet met ze meegaat, is tegen ze.’ Ze grijpt terug naar de jaren tachtig, toen al wat roze was, emancipeerde. Ik zou tien jaar eerder willen beginnen, toen homo’s een onderdrukte minderheid waren en zich solidair voelden met –zoals we ze toen noemden – gastarbeiders. Grof gezegd: zij neukten ons in het park, hun kleinkinderen slaan ons nu tot moes. Twee lesbo’s die door Marokkaantjes hun woning uit worden getreiterd, een imam die homo’s omgekeerd van de dakrand wil kieperen: draagt dát bij tot opheffen van wij-zij denken? De homobeweging heeft een ruk naar rechts gemaakt. Vind je het gek, met dit soort verhalen? Wekker wil meer geld voor onderzoek, omdat er te weinig op papier staat over homo – en lesbo allochtonen in ons land. Ik hoor Wilders al tekeer gaan. Is dat niet in contradictie: praten en doen? Praten over meer geld, of gewoon op onderzoek uitgaan? In de zaal zat een ex-hoofdredactrice van meisjesblad ‘Tina’: lesbisch, waarover ze op het werk zweeg. Wat ze dééd, was simpelweg lesbo-issues in het blad aankaarten. Een ander was schooldirectrice: lesbisch, sprak dat niet uit, maar regelde veel relevante lessen op haar school. Ook zij dééd, sprak er niet over. Zó on-Nederlands is dat nou dus óók weer niet. Wekker gaat wel erg kort door de bocht. Natuurlijk: wij praten teveel en verwachten dat ‘de ander’ daarin meegaat. Wekker: ‘Als je maar lang genoeg hier woont, wordt je vanzelf wel lesbisch.’ Maar de pleisterplaatsen die ze bezocht, hebben keerzijden. Die liet ze achterwege.
Lees ook:Multicultireel versus homo in Mosse lezing 2009
Lees ook:Homofobe bestuurders en een lesbische president in spé
Lees ook:Cameron: ‘Het is lief gezicht als homo’s elkaar op straat zoenen’
Lees ook:Lisa Kudrow: ‘Homomannen zijn biologisch superieur’
Lees ook:Afro Ladies Night in Amsterdam
Beste Erik,
ik vond de lezing van Gloria Wekker een verademing. Het was goed onderbouwd en helder.
Echter, vanaf het moment dat er vragen gesteld werden vanuit het publiek, werd duidelijk dat een aantal mensen waarschijnlijk geen academische opleiding gevolgd hadden en in de war raken bij de zogenaamde ‘moeilijke woorden’. Ik vrees dat voor jou hetzelfde geldt, want je samenvatting van haar lezing is ronduit foutief. Je hebt de boodschap duidelijk niet begrepen.
Ik vrees dat jij je erg aangesproken voelde. En waarschijnlijk sprak Gloria jou terrecht aan, want ook jij begint heel snel alweer over de dichtome tegenstelling tussen homoseksualiteit en de islam.
Ik heb verder eigenlijk niks te zeggen, behalve dan dat ik van je reactie walg.
Beste Erik,
Jammer dat Gloria’s boodschap niet overgekomen is. Met dergelijke posts herprint je het dichtome denken waar Wekker zich juist tegen keert.
Wekker erkent ‘slechts’ de pluriformiteit van ‘homoseksualiteit’ en dus dat er verschillende manieren zijn op homoseksualiteit te conceptualiseren. In ditzelfde licht van pluriformiteit en ‘intersectionaliteit’ moeten we denk ik ook de zgn. ruk naar rechts zien en de incidenten van onveiligheid. Wie is rechts? Wie is allochtoon? Wie onderdrukt wie? Wie heeft watvoor geschiedenis?
Een laatste opmerking: “Surinamers hebben matties: gabbers, die met een seksgenoot vrijen, maar getrouwd zijn en kinderen hebben. ‘Daarover praten ze niet: ze doen’: volgens Wekker zijn matties typisch Surinaams. Op cruising plekken is het vergeven van getrouwde witte hetero’s, die doen, maar er niet over praten: zó anders is dat dus niet.” vind ik een kort-door-de-bocht definitie van Mati werk, ik verwijs je graag naar Wekkers Politics of Passion.
Beste Erik,
Deels riep de terugblik van Gloria Wekker, professor en dichter, bij mij dezelfde vragen op als bij jou.
Ik volg haar als ze oproept tot een “complexere” analyse van allochtone islamieten die niet willen worden geconfronteerd met autochtone en allochtone homo’s en lesbo’s. Ik dacht niet dat ze homofoob geweld uit islamitische migrantenhoek negeert, miskent of bagatelliseert.
Meen wel na haar voordracht dat haar analyse van islamofobie onder blanke homomannen schromelijk tekort schiet, een onjuist beeld schept en zal haar dat ook zeker overbrengen. Juist op dat punt roep ik ook haarzelf op tot een complexere, meer sophisticated analyse.
Ze verzuimt onderscheid te maken tussen islamofobie en volkomen terechte waakzaamheid tegen islam en andere religies die niet willen worden geconfonteerd met de eisen die seksueel burgerschap stelt ook aan religies, incluis islam.
Dat is een zonderlinge blinde vlek of zwart gat in het verhaal van Gloria Wekker, dat verder naar mijn smaak terecht begrip vraagt voor zowel westerse/Nederlandse als niet-westerse/allochtone vormen van homo-acceptatie. Mati’s, sopi’s, ik vind het allemaal net zo interessant als flikkers, potten, hotero’s en what’s next.
Wat betreft de aloude tegenstelling horen, zien, zwijgen, doen: hoe meer wegen naar Rome leiden, des te beter.
Men kan homoseksualiteit “doodspreken” zonder acceptatie een stap naderbij te brengen. Dat gebeurt regelmatig bijvoorbeeld in de seksuele voorlichting in het Nederlandse onderwijs.
En men kan het “doodzwijgen” zonder dat de acceptatie er iets mee opschiet. Dat is regel in het islamitische migrantenmilieu in Nederland (maar ook in christelijke kring, zoals iemand uit de zaal naar voren bracht). Een voorbeeld is de Tariq Ramadan die oproept om homo’s te respecteren, maar hen verder met rust te laten. Daarmee bedoelt hij: je niet met hen inlaten, hen niet laten participeren in de islamitische handelingsruimte. Er is voor homo’s geen plaats in zijn islam, maar islamieten dienen ze wel te respecteren: verwerp de zonde, respecteer de zondaars. Een hopeloze spaar-de-geit insteek die halfweg goed bedoeld is, maar duidelijk maakt dat “doodzwijgen” in zijn geval berust op een zeer gebrekkige islamitische seksuele ethiek. Islamofobie? Nee pure waakzaamheid!
Als Gloria Wekker het wil opnemen voor die manieren van spreken en zwijgen, zou me dat bijzonder verbazen. Op die punten vraagt haar lezing er inderdaad om dat ze zich nader verklaart.
Maar ik denk dat ze bedoelde aandacht te vragen voor een ander zwijgen over homoseksualiteit dat rust op stilzwijgende acceptatie tussen betrokkenen. Niet spreken, maar dichten, schilderen, eten, samen dingen ondernemen, vriendschap, vrijen, peace, love…. Iets onzegbaarders dan dodelijke woorden vermogen. Dat een dichter meent dat het zwijgen soms het spreken overtreft, kan ik rijmen.
Ik moet daarbij denken aan de oudere Jacob Israël de Haan, aan de merkwaardige Catsrum Peregrini beweging …en aan migranten die op kousevoeten hun plaats innemen in de homoseksuele geschiedenis. Inderdaad anders dan de dronkemansgang van Geer en Goor en noem maar op die de acceptatie van de daken schreeuwen. Daarvan zei Komrij vorig jaar al op de Mosselezing: “Vaarwel homoseksualiteit, dank voor de kennismaking”.
Een laatste punt dat nader inzien vraagt, was de opmerking van Gloria Wekker dat zwarte adoptie door blanke homoparen geen goede zaak is. Even dacht ik dat ze bedoelde dat zwarte adopties door lesboparen wel een goede zaak zijn. In de toelichting, na een vraag uit de zaal, bleek dat ze onhandig had gesproken.
Tenslotte, dat ze wijst op vergeten hoofdstukken in de multiculturele homolesbogeschiedenis, vind ik leerzaam. Ik vraag me wel af wat de hoogleraren en homostudies op dat punt tot standbrengen en nalaten.
De mededeling van een mevrouw Wieringa uit de zaal dat ze zelf een lesbische moslima is, nam ik in bovenstaand ter kennisgeving aan. Over spreken si zilver, zwijgen is goud gesproken. Ronduit Pot-Sierlijk.