Lezing Komrij was een juweeltje

Gerrit Komrij hield woensdag 17 september de Mosselezing in Amsterdam. Het publiek wist van tevoren dat hij ‘de homo als nationaal knuffeldier’ stevig onder handen zou nemen. Hij preekte natuurlijk voor eigen parochie: homo, vooral white male middleclass; eigenlijk zo’n beetje de vinefleur van weldenkend homoseksueel Nederland rondom de grachtengordel. Maar wát een juweeltje van een lezing! Het is bijna ondoenlijk om er een uittreksel van te maken: de hele speech was één aaneenschakeling van humoristische beschrijvingen, in schitterende volzinnen verpakt.

In zijn jonge jaren vond Komrij homo’s ‘mensen die in een droomwereld leefden’: ‘tweepotige monsters, met een seksuele en een culturele poot: Michelangelo, Plato, Shakespeare.’ De voorloper van het COC was de ‘Shakespeare Club’. Maar er was ook een mysterieuze component: homoseksualiteit was een bepaalde manier waarop je tegen het leven aankeek: het ‘Michelangelo genootschap’. Je maakte deel uit van een geheim genootschap: ‘Die mysterieuze poot hielp mij in mijn studententijd op de been: de wereld van de decadentie en de homo-subcultuur. Dat was een vanzelfsprekende tegenhanger van de maatschappij: een equivalent voor verzet.’

Komrij: ‘Zoiets vroeg om solidariteit, en dáár begon het. De gewone mens was gewoontjes: dat had met de voortplanting te maken, iets waar een homo niets mee van doen had.’ Maar er bleken ook mannen te zijn die niets ophadden met de culturele poot, maar  uit waren op seks: de homoseksuele stratenmaker. Het waren twee gescheiden homowerelden: de culturele bovenwereld en de rauwe, assertieve, ondergrondse wereld van ‘lekker’, van vuilbekkerij: ‘ik ervoer het als de achilleshiel van het homo-heelal.’ Ook de volkse onderwereld hoorde bij het mysterie. Elk Jordaancafé had haar eigen huisnicht, die geknuffeld en gekoesterd werd. Maar dat was nog in de tijd dat cabaretiers er niet over dachten openlijk uit de kast te komen.

Toen de homo’s voor hun rechten gingen strijden, hielp de bovenwereld de onderwereld. Maar de onderwereld werd bovenwereld en de illusie van de gedeelde mythe verbrak. De homo rolde zó uit de kast regelrecht de straat op. Komrij: ‘dat eerste was mooi, maar dat tweede: wilde ik daarbij horen? Zo verleidelijk het was om flikker te worden, zo moeilijk om eruit te stappen. Ik werd een eenmans-homo: in dienst van niemand, uit naam van niemand.’ Volgens Komrij kwam de straathomo á la Gordon op door de amusementscultuur en het populisme: ‘boegbeelden, niet van emancipatie, maar van gezelligheid. Het nationale nichtendom als draaiorgelvariant.’ Het scherm ziet zwart van de nichten. ‘De Gay Krant beweerde dat Jos Brink zoveel heeft betekend voor de homo-emancipatie, maar anderen hadden al lang hun nek uitgestoken: zijn publieke coming-out was als van zo veel huppelkonten.’

In de jaren 70 moest alles anders. De homo moest en zou meedoen, trouwen, kinderen adopteren. ‘Het homohuwelijk is een huwelijk in een gruwelijke lachspiegel’: het is heterootje nabootsen. Nederlanders zijn dol op mensen die nét zo willen zijn als zijzelf. In de politiek waren de ‘mantelpakjes en dikke sigaren’ van de VVD de eersten die homo’s accepteerden. Rita Verdonk heult met Goor en Geer (‘zo gezellig’), in Pim Fortuijn kwamen de tv-nicht en de politiek samen en met Plasterk ‘hadden we eindelijk een links iemand die mee wilde varen.’ Komrij ‘vertrouwt het voor geen cent: we dienen argwaan te houden jegens politici die homo’s knuffelen. Homo’s en politici zijn geboren aartsvijanden. Politici hebben homoseks geregeld zoals cannabis: met gedoogzones en regelingen.’ De Canal Parade is ‘een schriele geest in een gezond lichaam: de sportschool dient de polonaise. Het past prima in Nederland Pretpark. Net als de Paralympics kan je er zo veel mogelijk benadrukken anders te zijn.’ Komrij: ‘De Gay Krant schreef dat Plasterk met zijn boot in één dag meer had bereikt dan wij in jaren: wéér likken naar de sterren! Ik ervaar de Gay Parade als afwezigheid van elk kwetsbaar, tegendraads element. De verburgerlijking van het anti-burgerlijke.’
 

‘Ik dank iedere dag vijftien minuten voor het beeld van Shakespeare dat ik niet zo ben geworden. Als geen homo nog wat zinnigs te zeggen heeft, kan het woord in de prullenbak, Ik wil er niet bijhoren. Gerard van het Reve beschreef een groep vrouwen die in de Hema taartjes zaten te eten en zei ‘dáárom homo te zijn geworden’.’ Komrij: ‘Nu zie ik het omgekeerde en dat is reden om géén homo te zijn. Ik weet niet als ik nu vier was, of ik er nog aan zou beginnen. En wat willen de mensen: tolerantie? Ik ben er niet gerust op. China gedoogt de gehandicapten officieel, maar na het rolstoelenfeest zijn ze weer ongewenst. Er zwaait wat voor homoseksuelen als ze niet langer aan de eis van knuffelbaarheid voldoen.’
(de complete tekst verschijnt in de komende editie van De Groene).

Lees ook:Rondom 10 begrijpt niet wat Komrij bedoelde
Lees ook:Komrij, de homo en ‘Rondom 10’
Lees ook:Trans United en COC Amsterdam: rapport ‘bi-culturele transgenders’
Lees ook:Freud schreef het al in 1935: ‘Voor homoseksualiteit hoef je je niet te schamen’
Lees ook:Zacht als Staal – de dood van een homo skinhead